ارزیابی پتانسیل بیابان زایی با استفاده از مدل imdpa در منطقه جزینک سیستان

بیابان زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک امروزه به عنوان یکی از جدی ترین مشکلات جامعه جهانی در آمده است. حدود 80 درصد از سطح ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بیابانی می باشد. بیابان زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. طبق تعریف بیابان زایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها از قبیل: فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آب، ماندابی شدن، شور شدن، قلیایی شدن خاک و ... که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می یابد. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان زایی در منطقه سیستان با استفاده از مدل imdpa است. این روش برای شرایط خشک و نیمه خشک کشور ایران در نظر گرفته شده است. برای این منظور به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر زمین شناسی، رخساره های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزش دهی به معیارها و شاخص های مورد نظر در نظر گرفته شد. بدین منظور علاوه بر بازدیدهای صحرائی از روش طبقه بندی نظارت نشده (unsupervised classification) به کمک نرم افزار 9.1 erdas و تصاویر ماهواره ای irs سال 2007 استفاده گردید. برای ارزیابی وضعیت بیابان زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به شاخص های مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار ilwis3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته شد. با تلفیق لایه های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر معیار، لایه های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (imdpa) نقشه شدت بیابان زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس های شدت وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه جزینک نشان داد که 02/47 درصد از مساحت کل منطقه (معادل 95/73417 هکتار) در کلاس متوسط و 16/49 درصد از مساحت کل منطقه (معادل 83/76750 هکتار) در کلاس شدید قرار دارد. به علت خشکسالی های هیدرولوژیکی (عدم رعایت حقآبه ایران از سوی افغانستان)، طوفان های شدید گرد و غبار و عدم وجود پوشش گیاهی مناسب، معیارهای فرسایش بادی و اقلیم بیشترین تأثیر را در بیابان زایی منطقه داشته است. کلمات کلیدی: پتانسیل بیابان زایی، مدل imdpa، سیستان